การผ่าตัดเอ็นไขว้หน้า (ACL) ใน จอมทอง, เชียงใหม่

ข้อเข่า นับได้ว่าเป็นอีกหนึ่งอวัยวะ ที่สำคัญอีกส่วนหนึ่งของร่างกาย และหนึ่งในอาการบาดเจ็บ ของนักกีฬาฟุตบอล รองจากข้อเท้า ก็คือ เอ็นไขว้หน้าเข่าขาด ซึ่งเป็นการเกิดอุบัติเหตุขณะเล่นฟุตบอล ออกกำลังกายหรือทำกิจกรรม ที่มีการเคลื่อนไหว แบบบิดหมุนตัว แล้วเกิดการเสียหลักหกล้ม ซึ่งก็จะทำให้เอ็นไขว้หน้าเข่าขาดได้ จะต้องใช้เวลาในการรักษานานหลายเดือน ดังนั้น หากเกิดการบาดเจ็บ หรือสงสัยว่าเอ็นไขว้หน้าเข่าขาด ให้รีบปรึกษาแพทย์ เพื่อที่จะหาแนวทางในการรักษา โดยเร็วที่สุด

เอ็นไขว้หน้า (Anterior Cruciate Ligament - ACL) เป็นเอ็นหลักของเข่า อยู่ลึกเข้าไปในส่วนกลางของข้อเข่า ช่วยรักษาความมั่นคงของข้อเข่า ในการเคลื่อนไหว ทำหน้าที่ป้องกันการบิดหมุนของข้อเข่า เมื่อเอ็นไขว้หน้าขาด จะได้ยินเสียงลั่นในข้อ มีอาการเข่าบวม และเลือดออกในหัวเข่า ต้องรีบพบแพทย์เพื่อทำการรักษาอย่างเร่งด่วน เพราะถ้าปล่อยไว้อาจจะส่งผลให้เข่าเสื่อมก่อนวัยอันสมควร

โดยทั่วไปผู้ป่วยที่มีภาวะเอ็นไขว้หน้าขาด ก็จะยังใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ อาจจะมีอาการเจ็บบ้าง ในทุกครั้งที่จะต้องมีการบิดหมุนของหัวเข่า และที่สำคัญ ผู้ที่มีภาวะเอ็นไขว้หน้าขาด จะก่อให้เกิดเป็นปัจจัยเสี่ยง ให้เกิดการบาดเจ็บต่อหมอนรองเข่า และกระดูกอ่อนหัวเข่า ซึ่งจะทำให้เกิดภาวะข้อเข่าเสื่อม ก่อนวัยอันควรได้ การรักษาด้วยการผ่าตัด ก็จะเหมาะสำหรับผู้สูงอายุ ที่ไม่ต้องใช้เข่าในการทำกิจกรรมหนัก ๆ ส่วนการรักษาโดยการผ่าตัด ก็จะเหมะสำหรับผู้ป่วยอายุน้อย และต้องการที่จะกลับ ไปใช้ชีวิตประจำวัน และเล่นกีฬาได้เหมือนเดิม

เอ็นไขว้หน้าฉีกขาด ส่วนใหญ่ก็ไม่สามารถเย็บให้ติดกันใหม่ได้ จึงต้องสร้างเอ็นใหม่ โดยแพทย์จะใช้เส้นเอ็นจากบริเวณอื่นที่ใช้งานน้อย มาปลูกถ่ายแทนเส้นเอ็นที่ขาดไป ซึ่งเป็นโครงสร้างใหม่ให้เซลล์ได้ยึดเกาะ เพื่อจะเติบโตเป็นเอ็นไขว้หน้าต่อไป

ปัจจุบัน การผ่าตัดเอ็นไขว้หน้า จะใช้วิธีการส่องกล้องผ่าตัดสร้างเอ็นไขว้หน้า (Arthroscopic ACL reconstruction) และใช้เส้นเอ็นจากตำแหน่งอื่นมาทำเอ็นไขว้หน้าใหม่ โดยเอ็นที่นิยมได้แก่ เอ็นลูกสะบ้า เอ็นหลังหัวเข่า เอ็นเหนือหัวเข่า เป็นต้น

การผ่าตัดรักษาเอ็นไขว้หน้าข้อเข่า สามารถทำได้ 3 วิธีด้วยกัน คือ

1. Single-bundle ACL reconstruction แพทย์มักเลือกใช้วิธีนี้ ในบริเวณที่ไม่จำเป็นต้องมีการหมุน หรือเมื่อสภาพร่างกายผู้ป่วยมีข้อจำกัด เช่น ผ่านการผ่าตัดซ้ำสอง หลังจากที่การผ่าตัดเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าครั้งแรกไม่ประสบผลสำเร็จ
2. Double-bundle ACL reconstruction วิธีนี้เป็นมาตรฐานใหม่ของการรักษา มีหลักฐานสนับสนุนจากงานวิจัยที่แสดงว่า สามารถทำให้ส่วนที่ต้องหมุน มีความแข็งแรงขึ้นมากกว่าวิธี single-bundle
3. Selective bundle reconstruction ในกรณีที่มีหลายส่วนได้รับบาดเจ็บ ไม่จำเป็นจะต้องนำเอาเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่าออกทั้งหมด แต่จะเป็นเพียงส่วนที่ได้รับบาดเจ็บเพียงเท่านั้น ซึ่งวิธีนี้จะเป็นการรักษาเส้นใยธรรมชาติเอาไว้ จะมีส่วนช่วยรักษาตำแหน่งของหน้าแข็ง และการทำงานของกล้ามเนื้อให้สัมพันธ์กับกระดูกขา

ก่อนการเข้ารับการผ่าตัดจะต้องเลิกสูบบุหรี่อย่างน้อย 1 เดือน เนื่องจากจะทำให้เส้นเอ็นหลวม ติดช้า หรือไม่ติดเลยก็ได้ ภายหลังจากการผ่าตัด จะต้องมีการทำกายภาพบำบัดด้วยตนเอง อย่างต่อเนื่อง และหลีกเลี่ยงกิจกรรม ที่ต้องมีการบิดหมุนหัวเข่าแบบรุนแรง ไปจนกว่าแพทย์ผู้ผ่าตัดจะอนุญาต

การรักษาหลังการผ่าตัด ส่วนใหญ่จะใช้เวลาพักฟื้นประมาณ 6-9 เดือน ในช่วงหลังการผ่าตัดระยะแรก ๆ อาจจะมีอาการบวกที่หัวเข่า และหน้าแข้งได้ หรืออาจจะมีเลือดออกจากข้อต่อ ที่ได้ผ่านการผ่าตัดมา ถ้ามีอาการแบบนี้ แนะนำว่า ให้รีบไปพบแพทย์โดยทันที และช่วงนี้ก็ยังไม่เหมาะสำหรับการเล่นกีฬา แต่ก็สามารถที่จะทำงานได้ตามปกติได้ ตั้งแต่ 2-3 สัปดาห์ หลังการผ่าตัด แต่ถ้าลักษณะงานของคุณต้องออกกำลัง ใช้กำลัง มากกว่างานในออฟฟิศ อาจจะต้องลาพักงานยาวถึง  2-3 เดือน เมื่อผ่านไปประมาณ 1 ปี อาการต่าง ๆ ก็เริ่มกลับเข้าสู่ภาวะปกติมากขึ้น 

โดยปกติหลังการผ่าตัด ให้ปฏิบัติตัวดังนี้

• 1 เดือน ให้ใช้ไม้เท้าและสนับเข่า
• 1.5 เดือน หยุดใช้ไม้เท้าและสนับเข่า
• 3 เดือน เริ่มเดินเร็วได้
• 6-9 เดือน ต้องหมั่นทำกายภาพบำบัด ให้เหมาะสมกับกีฬาแต่ละประเภท
• ประมาณ 1 ปี หลังการผ่าตัด จึงจะสามารถกลับไปเล่นกีฬาได้

สิ่งสำคัญมากที่สุดหลังการพักฟื้น ก็จะเป็นในส่วนของการทำกายภาพบำบัด ซึ่งจะสามารถทำได้ทันที หลังการผ่าตัดในวันถัดไป หลังจากระยะเวลาผ่านไปประมาณ 4-6 เดือน คุณสามารถที่จะออกกำลังกายเบา ๆ ได้ และต้องหมั่นไปตามนัดของแพทย์ เพื่อทำการติดตามอาการ และประเมินผลการผ่าตัด 

• ไปพบแพทย์ตามที่มีการนัดหมายทุกครั้ง และทานยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด
• อาจจะต้องมีคนอยู่ใกล้ชิดกับคุณในระยะที่ยังช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ เพื่อลดการกระแทก
• เวลานอนให้วางเข่าไว้เหนือข้อเท้า โดยใช้หมอนรองไว้ก็ได้
• เลือกกินอาหารที่ดี มีประโยชน์ ก็จะทำให้ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น
• สามารถใช้น้ำแข็งเพื่อประคบเย็น ลดอาการบวมได้เป็นอย่างดี
• พยายามใช้ไม้ค้ำหรือยันเพื่อช่วยประคองเวลาเดิน จนกว่าจะหายเป็นปกติ
• หลีกเลี่ยงการอาบน้ำ เนื่องจากจะทำให้บาดแผลเปียกชื้น แผลอาจติดเชื้อได้
• หลีกเลี่ยงการออกกำลังกาย หรือยกของหนัก ๆ ในช่วงนี้
• สามารถที่จะเริ่มทำกายภาพบำบัดได้ หลังจากตัดไหมที่แผลออกแล้ว แต่ก็ต้องอยู่ภายใต้การดูแล และคำแนะนำจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น

การผ่าตัดเอ็นไขว้หน้า เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ช่วยรักษาผู้ป่วยที่ได้รับความสำเร็จเป็นอย่างมาก เกี่ยวกับการศัลยกรรมกระดูก จากผลสำรวจพบว่ามีอัตราความสำเร็จมากถึง 85-90% เลยทีเดียว หลังจากการผ่าตัดผ่านไป ผู้ป่วยก็สามารถที่จะกลับมาใช้ชีวิต ได้ตามปกติ สามารถที่จะกลับไปเล่นกีฬา อย่างฟุตบอลได้อีกครั้ง

อย่างไรก็ตาม เนื่องจากการผ่าตัดจะต้องใช้เวลานาน ก็อาจจะก่อให้เกิดผลข้างเคียง หรืออาการแทรกซ้อนขึ้นได้ เช่น

• ความเสี่ยงจากการได้รับยาสลบ
• อาการขาชาหรืออ่อนแรง จากการอยู่ในท่าเดิมเป็นเวลานาน
• เลือดออกระหว่างผ่าตัดและหลังผ่าตัด
• อันตรายที่อาจเกิดกับอวัยวะใกล้เคียงระหว่างผ่าตัด เช่น เส้นประสาท เส้นเลือด และข้อเข่า
• การติดเชื้อที่กระดูกหรือข้อ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ทันทีหรือในภายหลัง